W głębi ziemi Afryki, gdzie króluje ciemność, żyje niezwykłe stworzenie – golec piaskowy. To fascynujące zwierzę posiada niezwykłe zdolności, które czynią go jednym z najbardziej intrygujących gatunków w królestwie zwierząt.
Dziwaczna estetyka
Nie można zaprzeczyć, iż wygląd golca piaskowego jest dość niekonwencjonalny. Z pomarszczoną, różowawą skórą pozbawioną sierści i wydłużonymi siekaczami, zrozumiałe jest, dlaczego niektórym może wydawać się mało atrakcyjnym zwierzęciem. Jednak pod jego nietypowym wyglądem kryje się cud ewolucyjnej adaptacji. Wyjątkowa prezencja dobrze pasuje do podziemnego trybu życia. Brak sierści zapobiega gromadzeniu się brudu podczas przebywania pod ziemią. Duże siekacze ułatwiają sprawne kopanie tuneli i gryzienie twardych bulw, które są ich głównym źródłem pożywienia.
Eusocjalność w świecie golców
Golec piaskowy słynie z przynależności do skomplikowanej struktury społecznej, na wzór świata pszczół czy mrówek. Na czele kolonii stoi królowa, której główną rolą jest reprodukcja. Pozostałe samice i samce pełnią funkcję robotnic, robotników oraz żołnierzy broniących stada. To wszystko dla dobra społecznego, do którego przynależą.
Eusocjalność występująca w świecie golców, tak rzadka w przypadku ssaków, pozwala gryzoniom świetnie funkcjonować w surowym podziemnym środowisku. Każdy członek kolonii ma określoną rolę, począwszy od kopania tuneli, po poszukiwanie pożywienia, zapewniając zbiorowe przetrwanie grupy. Taka struktura społeczna ciągle urzeka, oferując cenny wgląd w ewolucję współpracy i altruizmu w królestwie zwierząt. Z pośród samców królowa wybiera 2-3 osobniki, które stają się docelowo ojcami wszystkich młodych urodzonych w kolonii. Samica – matka, wydłuża się przez całe swoje życie, na skutek zwiększającej się przestrzeni między kręgami. Z każdą kolejną ciążą samica może rodzić więcej potomstwa.
Adaptacje golców intrygują naukowców
Oprócz organizacji społecznej golce piaskowe posiadają mnóstwo adaptacji fizjologicznych, które umożliwiają im swobodne funkcjonowanie w podziemnym środowisku. Mają niesamowitą zdolność przetrwania w warunkach beztlenowych. Zaobserwowano, iż są w stanie wytrzymać bez tlenu nawet 15 minut. Wykorzystują strategię metaboliczną, która spotykana jest wyłącznie w świecie roślin. By przetworzyć glukozę w energię, ssakom niezbędny jest tlen. Gdy dochodzi do jego niedoboru, następuje wstrzymanie produkcji energii, co ostatecznie prowadzi do śmierci organizmu. Golce natomiast w sytuacji krytycznej, jaką jest dla organizmu brak tlenu, wykorzystują do wytworzenia energii fruktozę.
Niezwykła odporność golca na niedotlenienie i inne czynniki stresogenne wzbudziła zainteresowanie badaczy pragnących odkryć sekrety długowieczności i odporności na choroby. Niewiarygodną cechą, której w pewnym stopniu golce zawdzięczają nieprzeciętnie długie życie jest prawie zupełny brak zapadalności na choroby nowotworowe. Badając mechanizmy genetyczne i fizjologiczne leżące u podstaw tych cech, naukowcy mają nadzieję odkryć nowe strategie zwalczania chorób związanych z wiekiem i wydłużaniem życia ludzkiego.
Jakby tego było mało, golec posiada unikalną formę niewrażliwości na ból, co czyni go mniej podatnym na niektóre rodzaje bólu w porównaniu do innych ssaków. Zrozumienie podstaw tego zjawiska może doprowadzić do opracowania nowatorskich terapii przeciwbólowych, zapewniających ulgę ludziom cierpiącym na przewlekłe bóle.
W gdańskim zoo
Hodowla golca piaskowego nie jest łatwa. Do życia potrzebują stabilnych warunków: wilgotności na poziomie 55% i temperatury w granicach 28-32 ºC. Gatunek dodatkowo jest wrażliwy na hałasy i drgania. Ze względu na życie pod ziemią, ma zredukowany zmysł wzroku, który rekompensuje czułym dotykiem, węchem i doskonałym słuchem. Aby osłabić drgania, docierające z zewnątrz, w gdańskim zoo zakupiono maty antywibracyjne, które niwelują nieprzyjemne dla golców drgania. W Zoo Gdańsk żyją dwie kolonie golca piaskowego, które regularnie się rozmnażają, co jest niewątpliwych sukcesem hodowlanym. Jedną z kolonii możemy obserwować w pawilonie lwów.
Golec piaskowy jest świadectwem cudownej różnorodności życia na Ziemi. Od niekonwencjonalnego wyglądu po złożoną strukturę społeczną i niezwykłe adaptacje fizjologiczne, to niezwykłe stworzenie nadal fascynuje i inspiruje badaczy różnych dyscyplin naukowych. Wgłębiając się w tajemnice golca piaskowego, nie tylko zdobywamy cenne informacje na temat funkcjonowania świata przyrody, ale także odkrywamy potencjalne rozwiązania niektórych z najpilniejszych problemów zdrowotnych ludzkości. To afrykańskie stworzenie jest przykładem nieskończonej zdolności natury do innowacji i adaptacji.
