Kamuflaż to bardzo istotne i dosyć popularne zjawisko w świecie fauny. Zwierzęta chcą pozostać niewidoczne, zarówno te mięsożerne, jak i roślinożerne. Ułatwia on polowanie, bo dzięki niemu łowca jest w stanie bardzo zbliżyć się do swojej ofiary, tym samym zwiększając szanse swojego powodzenia. Potencjalne ofiary dzięki kamuflażowi mogą pozostać niezauważone przez drapieżniki, a co za tym idzie, częściej mogą uniknąć śmierci z łap, czy też szponów drapieżnych zwierząt.
Kamuflaż pomaga wtapiać się w otoczenie, u różnych gatunków może przybierać różne formy.
A co w sytuacji kiedy dane stworzenie nie chce po prostu wtopić się w tło, tylko oszukać inne zwierzęta? Podać się za kogoś innego? Przede wszystkim groźniejszego niż on sam?
Zjawisko zwane mimikrą: oszustwo na usługach natury
I tutaj pojawia się mimikra – jedno z najbardziej fascynujących zjawisk w przyrodzie, które umożliwia zwierzętom przetrwanie dzięki sprytnej iluzji. Często jest ona kojarzona z kamuflażem, jednak mimikra to coś znacznie bardziej złożonego i różnorodnego. To zjawisko, które przybiera wiele form. Od oszukiwania drapieżników, aż po zwodzenie ofiar. Mimikra jest efektem milionów lat ewolucji, która uczyniła niektóre gatunki mistrzami w tej sztuce oszustwa. Przybliżę Wam, czym jest to zjawisko i w jaki sposób manifestuje się w naturze.
Czym jest mimikra?
Mimikra to zdolność zwierząt, czy też roślin, do naśladowania cech innych organizmów, obiektów lub ich zachowań, tak, aby mogły one zdobyć tak ważną przewagę w walce o przeżycie. Zwykle celem takiego zjawiska jest zmylenie drapieżników, które w ten sposób nie rozpoznają zwierzęcia jako ofiary lub wręcz przeciwnie – chcą ją do siebie przyciągnąć. Mimikra może przyjąć różne formy, od wyglądu po zachowanie i jest jednym z najlepszych przykładów adaptacji ewolucyjnych w przyrodzie.
Wyróżniamy kilka rodzajów mimikry, które mają też różne funkcje oraz zastosowania w przyrodzie.
Rodzaje mimikry
- Mimikra Batesa – naśladowanie niebezpiecznego gatunku
Jednym z najbardziej znanych rodzajów mimikry jest mimikra Batesa, w której raczej bezbronne zwierzęta przyjmują wygląd tych bardziej niebezpiecznych lub jadowitych gatunków. Dzięki temu unikają drapieżników, które uczą się, aby nie tykać takich stworzeń na podstawie wcześniejszych doświadczeń z niebezpiecznymi organizmami.
Jednym z przykładów tego typu mimikry jest lancetogłów mleczny, który naśladuje wygląd jadowitych węży koralowych, co pozwala mu odstraszać potencjalnych rywali i zdobywać terytorium, ale też po prostu przeżyć. Choć same nie są jadowite, ich podobieństwo do trujących kuzynów wystarcza, by odstraszyć ptaki i inne drapieżniki. Takie strategie pozwalają na przetrwanie wielu organizmom, które w innym przypadku mogłyby zostać po prostu śniadaniem, czy też obiadem innego stworzenia.
Koralówka brazylijska (Micrurus corallinus) jest przedstawicielem węży jadowitych, a sam jej intensywny kolor ostrzega inne zwierzęta o tym, jak bardzo jest niebezpieczna. Po prawej natomiast lancetogłów mleczny (Lampropeltis triangulum), który ubarwieniem bardzo upodabnia się do węża koralowego.
- Mimikra Müllera – naśladowanie trujących organizmów przez inne trujące gatunki
Mimikra Müllera to zjawisko, w którym dwa lub więcej gatunków, które są niejadalne lub trujące, wykształcają podobny wygląd. Taki oto proces zwiększa szanse na to, że drapieżniki nauczą się unikać ich wszystkich, ponieważ jedno spotkanie z trującym organizmem wystarczy, by zniechęcić drapieżników do dalszego atakowania.
Przykładem mimikry Müllera są pszczoły oraz osy. Chociaż różnią się od siebie i część z nas jest w stanie je od siebie od razu odróżnić, to ich podobny wygląd i sposób poruszania się sprawiają, że drapieżniki szybko uczą się, by ich unikać, nawet jeśli nigdy nie miały kontaktu z trującymi owadami. Myślę, że takie spojrzenie na te stworzenia pojawia się też u ludzi, którzy widząc latającego owada w żółto-czarne paski, od razu kojarzą go np. z osą, czyli żądlącym zwierzęciem. To niestety może też sprawiać, że niepotrzebnie obawiamy się i chcemy uśmiercać np. trzemiele, które praktycznie prawie wcale nie atakują człowieka.
- Mimikra agresywna – naśladowanie ofiary przez drapieżnika
W niektórych przypadkach mimikra jest używana do przyciągania ofiar. Drapieżniki mogą naśladować wygląd roślin, kwiatów czy też innych obiektów, aby zbliżyć się jak najbardziej do swojej ofiary, zanim ją zaatakują. Przykładami mogą być różne gatunki węży, które przypominają martwe liście, czy też pająki lub modliszki, które wyglądają jak kwiaty, aby zwabić swoje ofiary.
Na zdjęciu modliszka storczykowa Hymenopus coronatus, która swoim wyglądem upodabnia się do (jak sama jej nazwa nam podpowiada) storczyków. To sprawia, że owady, na które poluje, chętniej podlatują bliżej, nie zdając sobie sprawy z oszustwa, które jest jej metodą na przetrwanie.
- Mimikra decepcyjna – naśladowanie zachowań innych zwierząt
Nie tylko wygląd jest przedmiotem mimikry. W świecie zwierząt pojawia się również tzw. mimikra decepcyjna, czyli naśladowanie zachowań innych organizmów w celu oszukania zarówno drapieżników, jak i ofiar. Przykładem może być zachowanie niektórych gatunków owadów, płazów, czy gadów, które udają martwe, by uniknąć niebezpieczeństwa.
Mimikra decepcyjna jest również wykorzystywana przez niektóre gatunki ptaków, które imitują odgłosy innych zwierząt, aby przyciągnąć partnerów lub zmylić wrogów.
Wśród zwierząt mimikra jest jednym z najciekawszych przystosowań do przeżycia oraz najczęściej badanych zjawisk. Organizmy mogą naśladować inne zwierzęta, rośliny, a także różne elementy środowiska, takie jak skały czy liście.
Mimikra wśród roślin
Mimikra nie jest ograniczona tylko do zwierząt. Rośliny również korzystają z tego zjawiska. Większość przykładów mimikry w roślinach jest związana z przyciąganiem zapylaczy. Rośliny takie jak storczyki wytwarzają kwiaty, które wyglądają jak samice niektórych owadów, np. pszczół. Zjawisko to pozwala na zwabienie samców owadów, które „próbują” się z nimi rozmnażać, a przy okazji przenoszą pyłek z jednej rośliny na drugą, co jest niezbędne do zapylenia.
Ewolucja mimikry
Mimikra w przyrodzie jest wynikiem długotrwałego procesu ewolucji. Organizmy, które wykorzystywały mimikrę, zyskiwały większe szanse na przetrwanie i rozmnażanie się, ponieważ mogły unikać drapieżników lub skutecznie zdobywać pożywienie. Z biegiem czasu cechy te były przekazywane potomstwu, co prowadziło do rozwoju mimikry jako bardzo dobrej strategii przetrwania.
Podsumowanie
Mimikra to jedno z najbardziej fascynujących zjawisk w przyrodzie, które pokazuje, jak organizmy potrafią wykorzystać strategie oszustwa i kamuflażu do przetrwania w swoim środowisku. Od ochrony przed drapieżnikami po zdobywanie pożywienia – mimikra jest wynikiem ewolucji, która daje organizmom przewagę w nieustannie zmieniającym się świecie. Zjawisko to występuje zarówno w świecie zwierząt, jak i roślin, a jego badanie pozwala lepiej zrozumieć, jak różne gatunki dostosowują się do swojej niszy ekologicznej i jak skomplikowane mogą być interakcje między organizmami.
