Różnorodność biologiczna Ziemi, czyli bogactwo gatunków zwierząt, roślin, grzybów oraz mikroorganizmów, nieustannie budzi w nas podziw i zachwyt. Od bujnych lasów tropikalnych, przez tętniące życiem rafy koralowe, aż po pustynie i tundry – każda strefa klimatyczna oferuje unikalne formy życia, dostosowane do specyficznych warunków środowiskowych. Właśnie z tymi wyjątkowymi warunkami związani są nasi dzisiejsi bohaterowie, czyli endemity.
Endemity to grupa organizmów, populacja występująca na określonym obszarze i charakterystyczna dla danego terenu lub siedliska. Nie występują one w innych miejscach na świecie i nie są szeroko rozpowszechnione. Sprzyjają im obszary wysp oraz ekosystemy ograniczone przez bariery geograficzne takie jak góry lub środowiskowe takie jak wysoka temperatura czy niskie ciśnienie. W teorii im większa izolacja terenu w różnych formach, tym więcej endemitów tam występuje. My oczywiście skupimy się w tym artykule na organizmach zwierzęcych.
Odizolowane zwierzęta nie mają dużej konkurencji, a liczba naturalnych wrogów jest ograniczona. To wszystko sprzyja procesom specjalizacji i wyłaniania się nowych gatunków. W takich miejscach, niczym na innej planecie, adaptacje do środowiska i wszelki rozwój postępuje niezależnie od innych ekosystemów. Różnicują się tam i ewoluują. To dlatego tylko w Australii zobaczymy kangury oraz nigdzie indziej niż na Madagaskarze nie spotkamy lemurów.
Warto zaznaczyć, że gatunki endemiczne częściej widnieją jako gatunki zagrożone.
Wszystko przez to, że są zazwyczaj ściśle przystosowane do warunków wyjątkowego środowiska, nie tolerują dużych zmian. Często też występują na względnie małym terenie, co powoduje to, że łatwiej na niego wpływają np. zmieniające się warunki klimatyczne, lub działalność człowieka. A to właśnie w tych specyficznych środowiskach i ekosystemach endemity odgrywają istotną rolę, będąc często kluczowymi elementami lokalnej różnorodności biologicznej.
Anoa nizinny to gatunek endemiczny, występujący wyłącznie na indonezyjskiej wyspie Sulawesi (znanej także jako Celebes). Dzika populacja tego gatunku liczy mniej niż 2 500 dorosłych osobników i jest zagrożona utratą naturalnych siedlisk. Lasy, w których żyją, są wycinane i przekształcane na tereny rolnicze pod uprawy.
W ochronie tych zwierząt stają m.in. ogrody zoologiczne.
Zoo utrzymuje zwierzęta objęte programami hodowlanymi, które są jak „magazyn genów”, jednocześnie zapobiegając inbredowi i krzyżowaniu się podgatunków. Populacje zwierząt rozproszone po ogrodach zoologicznych na całym świecie, zwiększają szansę gatunków na przetrwanie. Wówczas zwierzęta mają szanse w przyszłości zasiedlić naturalne obszary występowania, gdzie dany gatunek jest zagrożony wyginięciem lub nawet już wyginął. W ogrodach zoologicznych możemy zobaczyć endemity z innych zakątków świata, co pozwala nam lepiej zrozumieć wartość i znaczenie ich ochrony. Ochrona endemitów to jedno z ważnych wyzwań współczesnej ekologii, a ich przetrwanie zależy od naszych działań i troski o ich środowisko naturalne, dlatego zoo promuje również wiedzę, w jaki sposób możemy się do tego przyczynić.
Endemity, które mieszkają w naszym gdańskim zoo to m.in. żółw lamparci, kangur rudy, kangur rdzawoszyi, wari czarno-biały, pingwiny przylądkowe, anoa nizinny, boa kubański i orangutany. Niektóre z nich są krytycznie zagrożone wyginięciem
Wszystkie kangury naturalnie występują tylko w Australii i są symbolem jej wyjątkowej bioróżnorodności. Jako jedyne duże ssaki wykształciły umiejętność poruszania się skokami. Odizolowany wielką wodą kontynent jest miejscem, w którym rozwój fauny i flory poszedł swoim własnym tokiem.
W Polsce obszarem o największej różnorodności gatunkowej są obszary górskie Karpat i Tatr.
Znajdziemy tam zwierzęta oraz rośliny, które nie występują w żadnym innym zakątku świata. Izolacja oraz odrębność klimatyczna brały udział przy różnicowaniu się osobnych ras, podgatunków i gatunków. Spośród ssaków, według niektórych naukowców, do endemitów można zaliczyć żyjącą na naszych terenach kozicę tatrzańską i świstaka tatrzańskiego. Są one również uznawane za relikty z epoki lodowcowej (plejstocenu). Do zwierzęcia zanotowanego tylko na terenie Polski zalicza się Allogamus starmachi- owad wodny występujący tylko w potokach polskich Tatr.
Podczas każdej naszej podróży, spaceru po lesie czy nawet codziennych czynności, możemy obserwować niezwykłą różnorodność form, kolorów, zachowań i adaptacji. To fascynujące, jak różne organizmy współistnieją, tworząc złożone ekosystemy, których funkcjonowanie zaprogramowała sama matka natura. Bioróżnorodność jest nie tylko estetycznym cudem, ale też kluczowym elementem warunkującym stabilność ekosystemów i równowagę planety. Gdy jednego z tych elementów zaczyna brakować, układanka się rozpada i życie wielu istnień staje pod znakiem zapytania.
